سنگ فيروزه و هنر فيروزه كوبي اصفهان

سوال: سنگ فيروزه به انگليسي معادل چه كلمه اي است؟

پاسخ: Turquoise Stone

 افراد در مناسبت هاي مختلف در انتخاب به عنوان هديه هستند. محصولات فيروزه كوبي يكي از بهترين و ارزشمندترين هدايايي است كه مي‌توانيد به عزيزان خود تقديم كنيد.  يكي از ويژگي هاي هديه خوب و ارزشمند ويژگي هاي منحصر به فرد بودن آن مي باشد. هنگامي كه در كنار اين ويژگي زيبايي و هنر را نيز اضافه كنيد شخصي كه هديه مورد نظر را از شما دريافت مي كند بسيار تحت تاثير قرار خواهد گرفت.

هداياي فيروزه‌ كوبي از جمله هداياي هنري و صنايع دستي زيباي هستند كه براي هر شخص و در موقعيت هاي مختلف مناسب مي باشد. انتخاب اين هدايا نشان دهنده خوش سليقه بودن و فرهنگ بالاي شماست. اگر تصميم داريد به همكار، مدير يا رئيس، دوست يا همسر، مهمان يا عزيز ديگري هديه زيبا و منحصر به فرد تهيه كنيد هداياي فيروزه كوبي را از ياد نبريد.

هنر فيروزه كوبي از حدود ۷۰ سال پيش انجام مي شده است. در ادامه به بررسي تاريخچه فيروزه كوبي مي‌پردازيم.

فيروزه كوبي در ابتدا در استان خراسان توسط فردي به نام يوسف حكيميان بر روي زيورآلات فيروز كوب انجام مي شده است. زيورآلاتي مانند انگشتر، گوشواره، گردنبند فيروزه كوب و غيره. در ساخت زيورآلات فيروزه كوبي از ضايعات فيروزه كه حاصل تراش فيروزه در كارگاه‌هاي فيروزه كوبي است استفاده مي شود. فيروزه كوبي در حدود ۲۰ سال بعد و توسط فردي به نام حاج داداش به اصفهان برده شد. امروزه فيروزه كوبي علاوه بر زيورآلات بر روي ظروف مسي نيز انجام مي شود. ظرف مسي فيروزه كوبي بايد از فلز مس مرغوب ساخته شود. همچنين ضخامت آن بايد به ميزان كافي باشد. استادان ماهر فيروزه كوبي با استفاده از پنس و با دقت فراوان قطعات كوچك فيروزه را بر روي زيرساخت مسي فيروزه كوبي مي‌چسبانند.

كشكول فيروزه كوبي كه در ارتفاع هاي متفاوتي ساخته مي شود نام يكي از محصولات فيروزه كوبي است. از كشكول فيروزه كوب براي كاربردهاي مختلف مانند گز، شكلات، ميوه خوري و غيره استفاده مي شود. همچنين كاربرد تزئيني نيز دارد. در ساخت اين ظرف از سنگ فيروزه كه سنگي آرام بخش و گرانبها به رنگ فيروزه اي مي باشد استفاده شده است. معادن سنگ فيروزه نيشابور از قديمي ترين و مشهورترين معادن فيروزه در جهان است و از حدود ۲۰۰۰ سال پيش تا به امروز از آن فيروزه استخراج مي شده است. اين معادن در شمال غرب نيشابور واقع شده است. فيروزه نيشابور گران قيمت ترين سنگ فيروزه جهان مي باشد. از قديم نگاه كردن به اين سنگ آرام بخش توصيه شده است. همچنين پيامبران و ائمه نيز همواره در روايات مردم را به استفاده از سنگ فيروزه تشويق نموده اند. اين هنر زيبا و اصيل ايران كه با چسباندن فيروزه بر روي فلز مس ساخته مي شود، تركيب رنگ فوق العاده اي دارد و بسيار مورد توجه گردشگران داخلي و خارجي قرار دارد. تكه هاي فيروزه به كار رفته در ساخت كشكول فيروزه كوبي بايد از فيروزه مرغوب نيشابور باشد. زيرا فيروزه كرمان و دامغان استحكام كافي را براي فيروزه كوبي ندارد.

آجيل خوري فيروزه كوبي

آجيل خوري فيروزه كوبي يكي از زيباترين و كاربردي ترين ظروف فيروزه كوبي است. اين ظرف در دو مدل شبكه بري شده و ساده توليد مي شود. از آجيل خوري فيروزه كوب علاوه بر استفاده به عنوان ظرف آجيل، شكلات، كاكائو و گز و... مي توان در سفره هفت سين يا سفره عقد نيز استفاده نمود. اين ظرف مي تواند يك هديه زيبا براي عزيزان شما نيز باشد. به طور كلي فيروزه كوبي بيشتر يك المان دكوري محسوب مي شود اما به علت وجود لايه محافظ پلي استري كه دارد مي توان از آن به صورت كاربردي نيز استفاده نمود. در نگهداري از ظروف فيروزه كوبي بايد نكاتي رعايت شود تا عمر آن افزايش يابد كه اين نكات را مي توانيد از فروشنده سؤال نماييد و يا در موتور جستجوگر گوگل در مورد نحوه نگهداري از فيروزه كوبي جستجو نماييد.

تشخيص اصل بودن فيروزه كار بسيار سختي است. حتي براي افراد حرفه اي و بومي نيز شايد دشوار باشد. متاسفانه در برخي موارد در بازار فيروزه كرمان يا دامغان را به جاي فيروزه نيشابوربا قيمت گزاف مي فروشند. بنابراين هنگام خريد فيروزه حتما از فروشنده شناسنامه اصل بودن و نيشابوري بودن درخواست كنيد.

چطور فيروزه اصل را از تقلبي تشخيص دهيم؟

رنگ سنگ فيروزه اصل به دليل وجود مس در آن به رنگ آبي، كروم يا واناديوم به رنگ سبز و آهن در آن به رنگ زرد، در دامنه اي از آبي كم رنگ تا آبي مايل به سبز و همچنين تا سبز مايل به زرد قرار مي گيرد. رنگ فيروزه اصل معمولا كمي مات است. فيروزه هاي نيشابور ماتريس ندارند و رنگ آنها آبي يكدست است. فيروزۀ مرغوب رنگ آبي آسماني دارد. سنگ فيروزه اصل نيشابورداراي نقاط و رگه هاي سياهي در پشت نگين است.

مواد اوليه صنايع دستي فيروزه كوبي: سنگ فيروزه نيشابور، ظروف مسي و برنجي، چسب فيروزه كوبي مي باشد. اگر ساكن شهر اصفهان هستيد براي خريد چسب فيروزه كوبي مي‌توانيد به بازار اصفهان مراجعه كنيد.

سنگ فيروزه نيشابور با كيفيت بالا و مرغوبيت مناسب در صنايع دستي فيروزه كوبي استفاده مي‌شود. ظروف مسي هم در مدل‌ها و اندازه‌هاي مختلف توسط استاد مسگر توليد مي‌شود. بنابراين مي‌توانيد با خريد چسب فيروزه كوبي، سنگ فيروزه و ظروف مسي اقدام به توليد اين صنايع دستي زيبا نماييد.

مواد اوليه‌اي كه در ساخت ظروف فيروزه كاري استفاده مي‌كنيد بايد داراي كيفيت و مرغوبيت بالايي باشند و همچنين هنگام توليد دقت و ظرافت لازم را در چيدن قطعات سنگ فيروزه داشته باشيد تا محصول به دست آمده داراي ارزش مادي و هنري بالا باشد. در غير اين صورت محصول شما در مقايسه با محصول ساير رقبا و فروشگاه‌هاي ديگر از ارزش كمتري برخوردار خواهد بود.

صنايع دستي اصفهان از تنوع فراواني برخوردار هستند. يكي از اين صنايع دستي كه محبوبيت فراواني دارد فيروزه كوبي است. هنر فيروزه كوبي از قرار دادن قطعات سنگ فيروزه نيشابور بر روي بدنه ظروف مسي و چسباندن آن‌ها با استفاده از چسب گردويي فيروزه كوبي به دست مي‌آيد. قرار دادن اين سنگ‌ها بايد با دقت و منظم انجام شود تا ارزش هنري كار بالاتر باشد. هنرمندان فيروزه كوب به اجراي اين صنايع دستي در كارگاه‌هاي هنري خود مي‌پردازند. برخي از اين كارگاه‌ها گسترده است و توليد اين صنايع دستي در آن‌ها به ميزان بالا انجام مي‌شود. برخي ديگر از كارگاه‌ها كوچك هستند و توليدات آن‌ها محدود است.

برخي ديگر از افراد كه توانايي و شرايط راه اندازي كارگاه‌هاي فيروزه كوبي را ندارند به اجراي فيروزه كوبي در منزل مي‌پردازند. فيروزه كوبي براي نوجوانان و جوانان جذابيت خاصي دارد. دقت و ظرافت در چيدن قطعات فيروزه بر روي ظروف مسي اين كاري است كه افراد در اين سنين مي‌توانند به راحتي انجام دهند.

فيروزه كوبي براي نوجوانان

اجراي هنر فيروزه كوبي براي نوجوانان علاقه‌مند به صنايع دستي مي‌تواند بسيار هيجان انگيز باشد. اين افراد مي‌توانند با مراجعه به كارگاه‌هاي فيروزه كوبي به عنوان كارآموز به آموزش اين هنر زيبا همت گمارند. در صورتي كه تمايل به حضور در كارگاه ندارند مي‌توانند ضمن آموزش فيروزه كوبي اجراي اين هنر در منزل خود بپردازند.

دين اسلام همواره مسلمانان را به استفاده از انگشتر با نگين فيروزه تشويق كرده است. در احاديث مختلف از ائمه مطهر ع نيز هميشه به استفاده از انگشتر فيروزه به خصوص براي آقايان توصيه شده است. در زير به برخي از اين احاديث و روايات اشاره‌اي مي‌كنيم تا شما را با اهميت استفاده از سنگ فيروزه آشنا كنيم.

احاديثي از پيامبر اكرم (ص) در مورد خواص انگشتر فيروزه

سنگ فيروزه به عنوان اولين هديه‌اي بود كه خداوند از طريق فرشته وحي حضرت جبرئيل (ع) به پيامبر خود محمد مصطفي (ص) در غار حراء داد. رسول اكرم در مورد اين هديه گران‌بها مي‌فرمايند:” هر كس در طول روز يك بار به سنگ فيروزه نگاه كند در بهشت پنج مرتبه به روي وي باز مي‌شود.”

همچنين درجايي ديگر ايشان مي‌فرمايند:” خداوند تبارك و تعالي دستي را كه در آن انگشتر فيروزه است را محروم بازنمي‌گرداند.”

داستاني از امام هادي (ع) در مورد خواص انگشتر فيروزه

يكي از غلامان امام هادي (ع) از ايشان اجازه گرفت تا به زيارت امام رضا (ع) مشرف شود. امام هادي به او فرمود: انگشتري با نگين سنگ فيروزه براي خود تهيه كن و آن را در سفر همراه خود داشته باش. چرا كه در طول سفر بين شهر طوس و نيشابور شيري با تو رو به رو خواهد شد كه قافله را از رفتن بازخواهد داشت. بايد به سوي آن شير بروي و انگشتر را به او نشان دهي و به او بگويي مولاي من فرموده‌اند كه از سر راه كنار برو.

بعد ايشان فرمودند بايد نقش روي انگشتر الملك لله و سمت ديگر آن الملك لله الواحد القهار حك شده باشد. چرا كه انگشتر حضرت علي (ع) داراي اين نقش بوده است. اين انگشتر با اين نقش همانند سپري در برابر درندگان است و عامل پيروزي بسياري در جنگ‌ها مي‌باشد.

صنايع دستي فيروزه كوبي يكي از شاخص‌ترين و مهم‌ترين صنايع دستي ايران است كه چه در بازار داخل و چه بازار خارج از كشور طرفداران خاص خود را دارد. ايران به عنوان يكي از توليد كنندگان بزرگ صنايع دستي و هنرهاي تزييني در جهان شهرت دارد. شهرهاي مختلف ايران هر كدام متناسب با اقليم و شرايط محيطي صنايع دستي خاص خود را دارند. اصفهان به عنوان مركز فرهنگ و هنر ايران پايگاه توليد صنايع دستي ارزشمندي مانند فيروزه كوبي است. صنايع دستي اصفهان داراي شهرت جهاني است و در رشته‌هاي مختلف توليد مي‌شوند.

بسياري از هنرهاي دستي ايران طي قرن‌ها مورد توجه هنر دوستان مختلف در سراسر جهان بوده و هست. برخي از اين هنرها به مرور زمان از بين رفته و تنها نام آن‌ها و چند نمونه در موزه‌ها نگهداري مي‌شود. اما بسياري از صنايع دستي ايراني همچنان پر رونق است و علاوه بر مردم ايران كشورهاي مختلف ديگر نيز از آن استقبال مي‌كنند.