سنگ فيروزه و هنر فيروزه كوبي اصفهان

يكي از صنايع دستي اصفهان فيروزه كوبي است كه بر روي ظروف مختلف اجرا مي شود و طرفداران بسياري دارد.  فيروزه كوبي در ابتدا در استان خراسان و شهر نيشابور اجرا مي شد اما امروزه اصفهان بزرگترين پايگاه توليد ظروف فيروزه كاري به شمار مي رود. سنگ فيروزه يكي از زيباترين سنگ هاي معدني مي باشد كه علاوه بر زيورآلات در صنايع دستي فيروزه كوبي كاربرد فراوان دارد.

در صنايع دستي فيروزه كوبي معمولاً از  ظروف مسي استفاده مي شود. هنر فيروزه كوبي قرار دادن سنگ فيروزه در اندازه هاي كوچك با فواصل بسيار كم و نزديك به هم بر روي ظروف مسي مي باشد. قرار دادن   قطعات فيروزه بر روي اين ظروف توسط دست انجام شده و توسط چسب فيروزه كوبي محكم مي شود. انجام اين كار دقت و مهارت بسياري مي طلبد به همين دليل اجراي فيروزه كوبي بر روي ظروف بسيار دشوار است و ظروف فيروزه كوبي در زمره‌ي گرانترين صنايع دستي اصفهان قرار دارند.

انواع ظروف فيروزه كوبي عبارتند از آينه و شمعدان فيروزه كوب، كاسه و بشقاب فيروزه كاري شده،  شيريني خوري فيروزه كوب ،شكلات خوري فيروزه كوب،  كشكول فيروزه كوبي،  آجيل خوري فيروزه كوبي، بلوني فيروزه كوب، انواع گلدان فيروزه كوب مانند سنبلدان، گلدان شلغمي، گلدان گيلاسي، انواع تنگ فيروزه كوب مانند  تنگ شاهي فيروزكوبي، تنگ صراحي فيروزه و … مي باشد.

فيروزه كوبي هنري است كه با خلق لايه اي از تكه هاي كوچك سنگ فيروزه بر سطح بدنه اشيا فلزي و زيورآلات نمونه هاي بسيار باارزشي را ساخته و پرداخته مي نمايد. امروزه فيروزه كوبي مورد توجه گردشگران داخلي و خارجي است.

فيروزه كوبي در ايران به گونه اي كه امروز كار مي شود، جزء هنرهاي معاصر يك صد سال اخير است، اما مانند ديگر هنرهاي موجود داراي پيشينه اي كهن مي باشد. تكنيك كنار هم قرار دادن خرده سنگ ها و موزائيك هاي رنگي نه تنها در ايران، بلكه در جهان قدمتي ديرينه دارد. در اين هنر اين نبوغ هنرمند است كه با جايگزيني عناصر كاربردي خود مي تواند طرحي نو را ايجاد كند. فيروزه كوبي به طور كلي در تزئين سطح فلزاتي چون طلا، نقره، مس و برنج در قالب ظروف و زيورآلات سنتي به كار برده مي شود.

اين هنر در حال حاضر تنها در اصفهان انجام مي گيرد. استادكار زيرساخت را متناسب با چگونگي طرح، مي سازد، به گونه اي كه اطراف قسمتي كه فيروزه در آن چسبانده مي شود دو تا سه ميلي متر برجسته است. خرده سنگ هاي فيروزه بعد از دانه بندي و جدا سازي ضايعات به صورت يكنواخت بر روي سطح بدنه كنار هم چيده مي شود، به طوري كه كمترين فاصله بين دانه ها وجود داشته باشد. به همين منظور بدنه فلزي به وسيله مشعل تا دماي سي درجه گرم شده و روي آن پودر لاك پاشيده مي شود.در مرحله بعد پودر به سرعت ذوب شده و سطح كار را مي پوشاند. در ادامه مجددا بدنه گرم شده و سنگ هاي فيروزه قسمت به قسمت روي لاك ذوب شده چيده مي شود. سپس، روي قسمت فيروزه كوب لايه اي از پودر لاك پاشيده شده و گرما داده مي شود تا خلل و فرج سطح كار پر شود. در نهايت سطح فلزي و سطح فيروزه كوب هر دو پرداخت مي شود. قسمت فيروزه كوبي شده به وسيله روغن زيتون پوليش مي گردد تا براق و درخشان شود. يكنواختي سطح فيروزه كوبي شده از جمله معيارهاي يك كار باكيفيت مي باشد. رنگ آبي سنگ هاي فيروزه و نداشتن ته رنگ سبز و رنگ پريدگي از ديگر مواردي است كه بر ارزش هنري كار مي افزايد.